Darbecilerin karanlığından demokrasinin aydınlığına

Milli iradeye ilk darbenin vurulduÄŸu 27 Mayıs 1960’ın 64’üncü yılında SABAH, 2020’de ‘Demokrasi ve Özgürlükler Adası’ olarak ziyarete açılan Yassıada’yı gezdi. Türkiye’nin demokrasi mücadelesinin simgesi olan adada darbenin kasvetini iliklerinize kadar hissediyorsunuz. Hem bir zaman tünelinden geçmiÅŸ gibi o karanlık dönemin içine çekiliyorsunuz hem de özgürlük ve demokrasinin kıymetini yeniden anlıyorsunuz. Darbe yargılamalarına sahne olan Hasan Polatkan Spor Salonu’nda mahkeme salonu, sanık sandalyeleri ve birçok ayrıntı yer alıyor.

Yüksek Adalet Divanı’nın arkasında yer alan “Adalet mülkün temelidir” yazısı dikkati çekiyor. Yazının altında Yüksek Adalet Divanı BaÅŸkanı Salim BaÅŸol, BaÅŸsavcı Altay Ömer Egesel ile divan üyelerinin hareketli balmumu heykelleri bulunuyor. Burada bir dönemin BaÅŸbakanının maruz kaldığı utanç verici muamele ve millet iradesinin hiçe sayılmasının yarası gözler önüne seriliyor. Adnan Menderes Müzesi’nde ise, Menderes’in doÄŸduÄŸu evin benzeri olan “Aydın Evi”, küçük odalarda ise Adnan Menderes’in hayatı ile iktidarda bulunduÄŸu yıllara iliÅŸkin bilgi ve görseller yer alıyor.

Menderes’in hapishane odası, sorgu odası ve “Özlem”, “Sessizlik-Ä°ntihar”, “Çaresizlik-Halüsinasyon”, “Ölüm Korkusu”, “Dava ArkadaÅŸları”, “Dava Devam Ediyor” adlı odalar da müzenin içerisinde bulunuyor. Demokrasi ve Özgürlükler Adası’nda yargılanan 592 milletvekilini temsilen bir duvara yerleÅŸtirilen o döneme ait valizlerin replikaları, “Yerine UlaÅŸmayan Mektuplar Anıtı”, bir kale, açık alanlarda yer alan heykeller ve objeler yer alıyor. “Karanlıktan Aydınlığa” adlı açık hava sergisinde ise adanın geçmiÅŸten bugüne tarihi yazı ve görsellerle anlatılıyor.

Adada, kongre oteli, Adnan Menderes Kongre Merkezi, Oramiral Sadık Altıncan Kütüphanesi, Demokrasi Meydanı, seyir terası ve parklar bulunuyor. Demokrasiye olan saygıyı ve inancı canlı tutan, simgeleyen bir yapı olarak; 24 metre yüksekliÄŸindeki taÅŸ yüzeyli Demokrasi Feneri ise ziyaretçilerin dikkatini çekiyor. Adanın her tarafından duyulan nostaljik ÅŸarkıların çaldığı ‘sesli hafıza’ zamanı unutmamak, geçmiÅŸimizden gelen seslerle dönemi hissettirmek amacıyla daima çalıyor.

Türk demokrasi tarihindeki 200 yıllık serüven ‘Demokrasi ve Özgürlükler Müzesi’nde zaman çizelgesiyle anlatılıyor.

MAVİ BİR GÖLDE ELEM KATRESİDİR YASSIADA
27 Mayıs darbesine kadar Demokrat Parti’den Ä°stanbul Milletvekili olan Faruk Nafiz Çamlıbel Haziran 1960-Eylül 1961 arasında Yassıada’da tutuklu kaldı. Darbe yargılaması sonucu suçsuz bulunan Çamlıbel “Zindan Duvarları” isimli eserinde yaÅŸadıklarını ÅŸu dörtlükle anlattı:
Bilmiyor gülmeyi sakinlerin binde biri
Bir vatan derdi birikmiş bir avuçluk karada
Kuşu hicran getirir, dalgası hüsran götürür
Mavi bir gölde elem katresidir Yassıada.

DÃœZMECE MAHKEME
Türk demokrasi tarihinin kara lekesi 27 Mayıs darbesinin üzerinden 64 yıl geçti. Cumhuriyet tarihinin seçilmiÅŸ iktidarına karşı ilk askeri darbe hareketi olarak gerçekleÅŸtirilen 27 Mayıs 1960’ta üst üste üç kez halkoyuyla seçilmiÅŸ Demokrat Parti hükümeti devrilerek, BaÅŸbakan ve bakanlar idam edildi. TSK içerisindeki bazı general ve subayların oluÅŸturduÄŸu 38 kiÅŸilik Milli Birlik Komitesi CumhurbaÅŸkanı Celal Bayar, BaÅŸbakan Adnan Menderes, hükümet üyeleri, DP’li milletvekilleri, Genelkurmay BaÅŸkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun ile asker ve bazı üst düzey kamu görevlileri gözaltına alındı. Tüm tutuklular Yassıada’da hapsedildi.

Yassıada mahkemelerinde 15 yargıç ve 9 savcı görev yaptı. 14 Ekim 1960’ta baÅŸlayan yargılamalar 15 Eylül 1961’de tamamlandı. “Vatana ihanet, Meclis iç tüzüğünün deÄŸiÅŸtirilmesi, KırÅŸehir’in ilçe yapılması, CHP’nin mallarına el koymak”tan suçlu bulunan Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961’de sabaha karşı, BaÅŸbakan Adnan Menderes ise Ä°mralı Adası’nda 17 Eylül 1961’de idam edildi.

ÇOK PARTİ HAZIMSIZLIĞI
Türkiye’de 1946’da çok partili hayata geçilmesinin ardından, 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti (DP), 10 yıl iktidarda kaldı. DP iktidarının son dönemlerinde ülkede yaÅŸanan gerilim, zaman zaman ÅŸiddetle kendini gösterdi. 27 yıllık tek parti dönemini sona erdiren, serbest seçimle iktidarı kazanan ilk siyasi parti DP oldu. Siyaseten güçlü ÅŸekilde icraatlara baÅŸlayan DP Hükümeti, sanayi, eÄŸitim, saÄŸlık ve ulaÅŸtırma konularında önemli adımlar attı.

DP’nin CHP’nin taşınır-taşınmaz mallarının Hazine’ye devri için yaptığı düzenlemeyle iki parti arasındaki uçurum derinleÅŸtirdi. 1954 seçimlerinde rekor oy alan DP, CHP’nin baskılarıyla TSK’yla gerilime sürüklenerek köşeye sıkıştırıldı. 6-7 Eylül olayları, ordunun darbe hazırlığı haberleri, üniversite öğencilerinin gösterileri 27 Mayıs sabaha karşı yönetime el konulmasına zemin hazırladı.